Hướng dẫn chi tiết cách sử dụng máy tiện cơ an toàn và hiệu quả

Trong thế giới cơ khí chính xác, máy tiện cơ là một công cụ không thể thiếu, đóng vai trò chủ chốt trong việc tạo ra những chi tiết có hình dạng tròn xoay hoàn hảo. Từ các trục động cơ mạnh mẽ đến những con ốc vít tinh xảo, tất cả đều bắt nguồn từ cỗ máy vạn năng này. Tuy nhiên, để khai thác hết tiềm năng và đảm bảo an toàn tuyệt đối, việc nắm vững cách sử dụng máy tiện cơ là vô cùng quan trọng. Bài viết này không chỉ giúp bạn hiểu rõ cấu tạo, nguyên lý hoạt động, mà còn hướng dẫn sử dụng máy tiện cơ, giúp bạn tự tin vận hành máy một cách hiệu quả và an toàn nhất.

Ảnh hướng dẫn chi tiết cách sử dụng máy tiện cơ an toàn và hiệu quả

Máy tiện cơ là gì? Nguyên lý hoạt động của máy tiện cơ

Máy tiện cơ (máy tiện truyền thống, máy tiện tay) là loại máy công cụ giúp gia công các vật liệu tròn xoay bằng cách bóc tách vật liệu từ phôi thông qua chuyển động quay quanh trục chính và dụng cụ cắt di chuyển theo phương dọc hoặc ngang. Máy hoạt động chủ yếu nhờ điều khiển thủ công của người vận hành và là nền tảng trong gia công cơ khí hiện đại cũng như truyền thống.

Nguyên lý hoạt động:

• Chuyển động quay tròn của phôi: Phôi được kẹp trên mâm cặp và quay tròn quanh trục chính với tốc độ cao.
• Chuyển động tịnh tiến của dao: Dao cắt được gá trên bàn xe dao và di chuyển dọc (tiện trụ) hoặc ngang (tiện mặt đầu) so với phôi.

Ảnh máy tiện cơ

Cấu tạo chi tiết của một máy tiện cơ điển hình

Hiểu rõ cấu tạo là bước đầu tiên để sử dụng máy tiện cơ hiệu quả và an toàn. Một chiếc máy tiện điển hình có các bộ phận chính sau:

Ảnh cấu tạo máy tiện cơ

• Thân máy: Là phần nền tảng, có kết cấu vững chắc để đỡ tất cả các bộ phận khác và đảm bảo độ chính xác khi gia công.

Ảnh thân máy tiện cơ

• Ụ đứng: Chứa trục chính – nơi gá mâm cặp để giữ phôi. Ụ đứng còn có hộp tốc độ, chịu trách nhiệm truyền chuyển động quay đều và ổn định cho phôi trong quá trình gia công.
• Ụ động: Nằm đối diện ụ đứng, có thể di chuyển dọc theo thân máy. Dùng để đỡ phôi dài hoặc gá các dụng cụ như mũi khoan.
• Bàn xe dao: Tổ hợp các bộ phận di chuyển dao cắt theo nhiều hướng, dùng để điều khiển vị trí dao tiện khi gia công nhằm tạo hình chính xác cho phôi.
• Đài dao: Là chỗ gá và kẹp chặt dao tiện, có thể điều chỉnh vị trí dao để đảm bảo dao luôn đúng tâm với trục phôi, từ đó tránh dao bị chính lệch hay gãy khi cắt.

Ảnh đài dao máy tiện cơ

• Mâm cặp: Bộ phận quan trọng kẹp giữ chặt phôi vào trục chính của máy tiện, giúp phôi quay đều và chắc chắn trong quá trình gia công. Mâm cặp có thể có 3 chấu hoặc 4 chấu tùy theo hình dạng phôi.

Ảnh mâm cặp máy tiện cơ

• Bàn trượt ngang: Là bàn trượt nhỏ gắn trên bàn xe dao, giúp di chuyển dao theo hướng ngang hoặc theo góc nghiêng nhất định, hỗ trợ thao tác tiện các mặt phôi phức tạp hoặc gia công ren.

Ảnh bàn trượt ngang máy tiện cơ

• Trục vít me: Là trục có các ren vít me chuyển động chính xác, dùng truyền chuyển động và điều khiển bước tiến dao tự động, đặc biệt trong nguyên công tiện ren.
• Trục chạy dao: Trục này truyền chuyển động quay nhẹ để điều khiển bàn xe dao di chuyển theo chiều dọc hoặc ngang, phục vụ cho các nguyên công tiện cơ bản hoặc tiện tự động.

Cách sử dụng máy tiện cơ an toàn và hiệu quả

Bước 1: Kiểm tra an toàn trước khi vận hành

• Kiểm tra máy: Đảm bảo tất cả các tay gạt, nút điều khiển đều ở vị trí trung gian. Kiểm tra mức dầu bôi trơn, nguồn điện và chắc chắn không có vật cản trên máy.
• Trang bị bảo hộ cá nhân: Luôn đeo kính bảo hộ để bảo vệ mắt khỏi phoi bắn, giày bảo hộ và quần áo bảo hộ gọn gàng. Đặc biệt, không nên đeo găng tay vải hoặc găng tay có ngón rộng khi vận hành máy tiện vì chúng có thể bị cuốn vào trục quay, gây tai nạn nghiêm trọng.

Bước 2: Đặt gá phôi chắc chắn

• Gá phôi: Sử dụng mâm cặp 3 chấu (đối với phôi tròn) hoặc 4 chấu (đối với phôi có hình dạng phức tạp) để kẹp chặt phôi. Phôi phải được gá đủ sâu và chắc chắn để tránh văng ra trong quá trình tiện.
• Sử dụng mũi chống tâm: Đối với các phôi dài, cần sử dụng mũi chống tâm của ụ động để tăng độ cứng vững, tránh hiện tượng rung động và làm giảm độ chính xác.

Bước 3: Lựa chọn và đặt gá dao tiện

• Lựa chọn dao: Chọn loại dao phù hợp với nguyên công tiện (ví dụ: dao vai để tiện trụ, dao đầu thẳng để tiện mặt đầu, dao ren để tiện ren...).
• Gá dao đúng tâm: Gá dao sao cho lưỡi cắt nằm ngang tâm của phôi. Nếu dao cao hơn hoặc thấp hơn tâm, bề mặt gia công sẽ không đạt độ chính xác mong muốn và dễ gây rung.

Bước 4: Thiết lập thông số gia công

Dựa vào loại vật liệu (thép, nhôm, đồng) và yêu cầu gia công, bạn cần thiết lập các thông số quan trọng:

• Tốc độ trục chính (vòng/phút): Sử dụng các cần gạt trên hộp trục chính để thay đổi cấp tốc độ quay của trục chính.
• Bước tiến dao (mm/vòng): Sử dụng các cần gạt trên hộp chạy dao để chọn bước tiến phù hợp cho chuyển động dọc (Z) và ngang (X).
• Chiều sâu cắt (mm): Xác định lượng vật liệu cần bóc tách trong mỗi lần cắt. Chiều sâu cắt được điều chỉnh bằng cách di chuyển bàn trượt ngang hoặc bàn trượt trên bằng tay quay.

Bước 5: Tiến hành gia công

• Bật máy và cho trục chính quay
• Di chuyển dao đến vị trí cắt:

+ Sử dụng tay quay để di chuyển bàn trượt dọc (theo trục Z) và bàn trượt ngang (theo trục X), đặt dao đến gần vị trí bắt đầu cắt trên phôi.

+ Tiến dao chậm rãi để cho dao tiếp xúc nhẹ với bề mặt phôi, dùng thao tác này để thiết lập điểm chuẩn 0 hoặc kiểm tra độ đồng tâm giữa dao và phôi.

Ảnh tiến hành gia công máy tiện cơ

Bước 6: Thực hiện các nguyên công tiện cơ bản

• Tiện ngoài / Tiện trong:

  + Điều chỉnh độ sâu cắt bằng tay quay của bàn trượt ngang (trục X).

  + Kích hoạt chế độ chạy dao tự động hoặc sử dụng tay quay bàn trượt dọc (trục Z) để dao di chuyển theo chiều dài phôi, tiến hành cắt gọt vật liệu.

• Tiện mặt đầu:

  + Điều chỉnh độ sâu cắt qua tay quay bàn trượt dọc (trục Z).

  + Kích hoạt chạy dao tự động hoặc dùng tay quay bàn trượt ngang (trục X) để dao tiến vào tâm phôi, thực hiện tiện mặt phẳng đầu phôi.

• Tiện côn:

  + Xoay bàn trượt theo một góc nhất định hoặc kết hợp chuyển động đồng thời của trục X và trục Z với tỷ lệ phù hợp để tạo mặt côn theo yêu cầu.

• Tiện ren:

  + Khóa đai ốc trên trục vít me chính để chuẩn bị cho việc chuyển động bước ren.

  + Kích hoạt chạy dao tự động theo bước ren đã được thiết lập trước.

• Cắt đứt:

  + Sử dụng dao cắt đứt chuyên dụng, tiến dao ngang (trục X) từ từ cho đến khi chi tiết được tách rời hoàn toàn.

• Khoan / Doa (sử dụng ụ động):

  + Gá mũi khoan hoặc mũi doa vào ụ động.

  + Điều chỉnh tốc độ quay trục chính phù hợp với dụng cụ.

  + Tiến ụ động một cách từ từ vào phôi bằng tay quay để tạo lỗ khoan hoặc doa chính xác.

  Bước 7: Kết thúc quá trình vận hành

• Khi chi tiết đã đạt kích thước và hình dạng theo yêu cầu, tiến hành tắt máy hoàn toàn.
• Tháo dao ra khỏi ụ dao một cách cẩn thận.
• Tháo phôi ra khỏi mâm cặp hoặc ụ động sau khi gia công xong.
• Vệ sinh máy sạch sẽ, lau sạch phoi và loại bỏ dung dịch làm mát còn sót lại trên máy.
• Kiểm tra và bôi trơn các bộ phận chuyển động của máy nếu cần thiết để đảm bảo hoạt động trơn tru cho lần sử dụng tiếp theo.

So sánh máy tiện cơ của Nhật và máy tiện cơ Đài Loan

Khi đầu tư, việc so sánh giữa máy tiện cơ của Nhật và máy tiện cơ Đài Loan là rất cần thiết. Mỗi dòng máy đều có ưu điểm riêng.

Máy tiện cơ Đài Loan 4308

Ảnh máy tiện cơ của Nhật Bản TAL510

Các lỗi thường gặp khi sử dụng máy tiện cơ và cách khắc phục

• Dao bị mòn, gãy: Nguyên nhân thường do tốc độ cắt quá cao, bước tiến dao quá lớn hoặc phoi cuốn vào dao. Cách khắc phục là mài lại dao hoặc thay thế dao mới.
• Bề mặt gia công không bóng: Có thể do dao cùn, tốc độ cắt thấp hoặc bước tiến dao lớn. Cần mài sắc lại dao, tăng tốc độ cắt hoặc giảm bước tiến.
• Kích thước không chính xác (gia công côn): Lỗi này thường xảy ra khi ụ động bị lệch tâm so với ụ đứng. Cần cân chỉnh lại ụ động để đảm bảo hai tâm nằm trên một đường thẳng.

>>> Xem thêm: Máy CNC - Máy Khắc Laser

Hy vọng với những thông tin chi tiết trên, bạn đã có cái nhìn toàn diện về cách sử dụng máy tiện cơ một cách an toàn và hiệu quả. Nắm vững kỹ thuật vận hành không chỉ giúp bạn tạo ra những sản phẩm chất lượng cao mà còn đảm bảo an toàn tuyệt đối trong công việc. Nếu bạn cần tư vấn chuyên sâu hơn về các dòng máy tiện hoặc muốn tìm hiểu thêm về các thiết bị cơ khí khác, đừng ngần ngại liên hệ với Kỷ Nguyên Máy qua hotline: 077.209.8686 để được đội ngũ chuyên gia của chúng tôi hỗ trợ tận tình.