Dung sai bạc đạn là gì? Tìm hiểu tất cả thông tin về dung sai vòng bi

Dung sai bạc đạn là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến hiệu suất hoạt động cũng như tuổi thọ của máy móc. Việc lựa chọn và lắp đặt bạc đạn đúng dung sai không chỉ giúp giảm ma sát, hạn chế rung lắc mà còn đảm bảo máy vận hành ổn định, tránh hư hỏng sớm. Nội dung dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu dung sai bạc đạn là gì, tiêu chuẩn phân loại cũng như cách lựa chọn phù hợp cho từng ứng dụng thực tế.

Ảnh dung sai bạc đạn là gì? Tìm hiểu tất cả thông tin về dung sai vòng bi

Dung sai bạc đạn là gì?

Dung sai bạc đạn (hay còn gọi là dung sai ổ lăn, dung sai lắp ghép vòng bi) là giới hạn sai lệch cho phép giữa kích thước danh nghĩa của bạc đạn (vòng bi) và kích thước thực tế, đảm bảo bạc đạn lắp ghép chính xác với trục hoặc gối đỡ mà vẫn duy trì hiệu suất, tăng tuổi thọ của máy. Chúng được xác định bởi các tiêu chuẩn quốc tế (ISO, AFBMA) hoặc tiêu chuẩn quốc gia (TCVN).

Việc lựa chọn dung sai đúng chuẩn giúp giảm ma sát, hạn chế rung động và tiếng ồn, đảm bảo vòng bi hoạt động êm ái, truyền tải chính xác và bền bỉ. Nếu dung sai không đúng, việc lắp ghép quá lỏng sẽ gây hiện tượng trượt, không truyền động đủ lực, còn lắp quá chặt dễ làm biến dạng bạc đạn hoặc gây hỏng hóc máy.

Ảnh dung sai bạc đạn là gì?

Tiêu chuẩn dung sai vòng bi phổ biến

Những quốc gia lớn chuyên sản xuất vòng bi như Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc,...sẽ có những tiêu chuẩn riêng. Phần lớn các tiêu chuẩn này có nội dung tương tự hoặc tương đương với ISO 492.

Phân loại dung sai vòng bi

Dung sai vòng bi được chia thành nhiều loại khác nhau tùy theo đặc tính kỹ thuật và ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động của vòng bi. Việc hiểu rõ từng loại dung sai giúp lựa chọn và kiểm soát chất lượng vòng bi phù hợp với yêu cầu kỹ thuật cụ thể.

Dung sai kích thước

Dung sai kích thước là sai lệch cho phép về các kích thước cơ bản của vòng bi, bao gồm:

• Đường kính trong (Inner Diameter - ID): Sai lệch về kích thước vòng trong, nơi tiếp xúc trực tiếp với trục. Đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo vòng bi vừa khít với trục.
• Đường kính ngoài (Outer Diameter - OD): Sai lệch kích thước vòng ngoài, thường tiếp xúc với lỗ vỏ hoặc khung đỡ. Dung sai ở phần này ảnh hưởng đến độ vừa vặn khi lắp đặt và độ ổn định của cụm vòng bi.
• Chiều rộng (Width): Sai lệch về chiều rộng tổng thể của vòng bi cũng được kiểm soát để bảo đảm không bị kẹt hoặc quá lỏng trong hộp đỡ.

Dung sai kích thước phải được xác định và kiểm soát trong giới hạn cho phép để vòng bi hoạt động ổn định, tránh ma sát hoặc rung lắc không mong muốn.

Dung sai hình học

Dung sai hình học nói đến sự sai lệch về hình dạng và vị trí của các chi tiết trong vòng bi, bao gồm:

• Độ tròn (Roundness): Độ chính xác của hình tròn trên các bề mặt vòng trong và vòng ngoài. Sai lệch độ tròn gây nên sự thay đổi áp lực tiếp xúc và làm tăng ma sát.
• Độ đồng tâm (Concentricity): Mức độ trùng khớp tâm của vòng trong và vòng ngoài. Mất đồng tâm gây rung động và ảnh hưởng tới tuổi thọ vòng bi.
• Độ côn (Taper): Sai lệch hình học về hình dạng trụ tròn chuẩn, tức là bề mặt không hoàn toàn thẳng hoặc kích thước vòng bi thay đổi dần theo chiều dài, có thể gây biến dạng khi lắp ghép hoặc vận hành.

Dung sai lắp ghép

Dung sai lắp ghép liên quan đến độ vừa khít hoặc lỏng giữa các bộ phận lắp ráp, cụ thể là:

• Độ chặt/lỏng giữa trục và vòng trong: Đảm bảo vòng bi vừa khít với trục để không bị trượt hoặc lệch khi máy vận hành. Lắp quá chặt làm tăng ma sát, dễ gây mòn còn lắp quá lỏng làm rung động, tạo khe hở không mong muốn.
• Độ vừa khít giữa vòng ngoài và lỗ vỏ: Ảnh hưởng đến sự ổn định của vòng bi khi lắp trong khung đỡ hoặc bệ máy.

Phương pháp đo dung sai bạc đạn

Việc đo dung sai vòng bi là bước cực kỳ quan trọng để đảm bảo vòng bi lắp vừa khít và vận hành ổn định:

Sai lệch kích thước

• Là mức chênh lệch cho phép giữa kích thước thực tế và kích thước danh nghĩa (theo catalogue).
• Ví dụ: Vòng bi có đường kính lỗ danh nghĩa 8 mm có thể nhỏ hơn chút ít, nhưng không được lớn hơn mức cho phép.

Sai lệch trung bình đường kính trong / ngoài

• Thực tế, vòng bi không tròn tuyệt đối ở cấp độ hiển vi.
• Sai lệch trung bình là độ chênh trung bình của đường kính trong hoặc ngoài so với kích thước danh nghĩa, được đo tại nhiều điểm trên cùng một mặt phẳng.
• Mục đích: Đảm bảo vòng bi ăn khớp chính xác với trục hoặc vỏ máy.

Sai lệch chiều rộng

• Là độ chênh chiều rộng thực tế so với kích thước danh nghĩa.
• Tuy không quan trọng bằng dung sai đường kính, nhưng vẫn cần kiểm soát để vòng bi hoạt động đúng cách.

Độ biến thiên

• Kiểm tra độ tròn của vòng bi bằng cách so sánh kích thước lớn nhất và nhỏ nhất của lỗ hoặc đường kính ngoài trên cùng một mặt phẳng.
• Nếu chênh lệch lớn -> vòng bi bị méo, giảm tuổi thọ.

Biến thiên đường kính đơn

• Chênh lệch giữa kích thước lớn nhất và nhỏ nhất của lỗ / đường kính ngoài trong cùng một mặt phẳng hướng kính.
• Giúp đảm bảo độ tròn tại bất kỳ vị trí nào của vòng bi.

Biến thiên đường kính trung bình

• Chênh lệch giữa các đường kính trung bình (của lỗ hoặc OD) đo ở nhiều mặt phẳng hướng kính khác nhau.
• Xác định xem vòng bi có bị côn (taper) hay không.

Biến thiên chiều rộng

• Tương tự biến thiên đường kính, nhưng kiểm tra độ đồng đều của chiều rộng vòng bi tại các điểm khác nhau quanh chu vi.

Độ lệch tâm xuyên tâm

• Đo độ lệch của vòng trong hoặc vòng ngoài khi vòng bi quay.
• Mục đích: Đảm bảo bề dày vòng đều, giúp vận hành trơn tru và giảm rung.

Độ lệch mặt/Đường kính lỗ và Độ lệch mặt/Đường kính ngoài

• Các dung sai này đảm bảo bề mặt vòng trong và vòng ngoài của ổ trục vuông góc với các mặt tương ứng.
• Đặc biệt quan trọng với vòng bi độ chính xác cao trong ngành máy CNC, dụng cụ máy, hàng không.

Ảnh phương pháp đo dung sai bạc đạn

Tra cứu bảng dung sai bạc đạn NSK

Trên đây là toàn bộ những thông tin cơ bản và chi tiết giúp bạn hiểu rõ hơn về dung sai bạc đạn. Việc nắm vững dung sai không chỉ giúp thiết bị vận hành ổn định, giảm hao mòn mà còn nâng cao tuổi thọ máy móc. Nếu bạn đang tìm kiếm các loại bạc đạn chất lượng hoặc cần tư vấn kỹ thuật chuyên sâu, hãy liên hệ ngay với Kỷ Nguyên Máy qua hotline 077. 209. 8686 để được hỗ trợ nhanh chóng và chính xác.